بررسی واکنش ژنوتیپ‌های گندم نان به تنش گرما در دوره پر شدن دانه در شرایط اهواز

به منظور بررسی تاثیر تنش گرما طی دوره پر شدن دانه بر صفات عملکرد، اجزای عملکرد، سرعت و دوره پر شدن دانه گندم، آزمایشی مزرعه‌ای در سال زراعی 90-1389 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط محیطی شهر اهواز اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل ده ژنوتیپ گندم نان میان‌رس (چمران، اترک، افلاک، دز، فلات، داراب 2، کویر، پیشتاز، S-78-11 و S-83-3) و دو تاریخ کاشت مناسب (22 آبان ماه) و تاخیری (اول دی ماه) بودند. نتایج نشان داد که تاخیر در کاشت منجر به کاهش معنی‌دار عملکرد و اجزای عملکرد دانه همه ژنوتیپ‌ها شد. رقم اترک (2/8 درصد) کمترین و رقم پیشتاز (3/26 درصد) بیشترین کاهش عملکرد در واحد سطح را به خود اختصاص دادند. در تاریخ کاشت تاخیری ارقام کویر و چمران بیشترین (به ترتیب 3/584 و 8/579 گرم در مترمربع) و رقم پیشتاز کمترین (3/446 گرم در مترمربع) عملکرد دانه را تولید کردند. بر اساس شاخص حساسیت به تنش، رقم اترک متحمل‌، ارقام چمران، کویر، دز، فلات و افلاک از ارقام نیمه‌متحمل و لاین‌های S-78-11 و S-83-3 و ارقام داراب 2 و پیشتاز حساس شناخته شدند. نتایج نشان داد که کاهش وزن هزار دانه در تاریخ کاشت تاخیری ناشی از کاهش دوره موثر پر شدن دانه بود و افزایش سرعت پر شدن دانه نتوانست کاهش طول دوره پر شدن دانه را جبران کند. به‌طورکلی به‌نظر می‌رسد که سرعت زیادتر رشد دانه در شرایط تنش گرما طی دوره پر شدن دانه به‌تنهایی نمی‌تواند منجر به عملکرد زیادتر در یک ژنوتیپ شود و عوامل دیگری نظیر دوره پر شدن دانه و تعداد دانه در سنبله از اهمیت زیادتری برخوردارند.